ايمپلنت چيست؟
ايمپلنت دنداني در حقيقت يك ريشه مصنوعي به شكل پيچ از جنس تيتانيوم است كه به جاي ريشه دندان طبيعي در استخوان فك كاشته مي شود. همانطور كه دندان طبيعي روي ريشه سوار شده است، يك يا چند دندان پروتزي يا تاج دنداني ساخته شده در لابراتوار نيز روي ايمپلنت هايي كه نقش پايه را براي آنها دارد؛ سوار مي شوند.
اجزاء ايمپلنت
• فيكسچر (پست يا پايه ايمپلنت)
• اباتمنت (ابزار اتصال فيكسچر به تاج)
• تاج دندان يا پروتز دندان مصنوعي
مواد سازنده ايمپلنت
اجزائ مختلف ايمپلنت از مواد مختلفي مانند تيتانيوم، سراميك يا زيركونيا ساخته مي شوند. اما ايمپلنت هاي تيتانيومي درحال حاضر بيشترين كاربرد را دارند.
انواع ايمپلنت دندان
• اوردنچر
اوردنچر برپايه ايمپلنت نيز تقريبا همان ساختار دندان مصنوعي سنتي را دارد با اين تفاوت كه پروتز دنداني به جاي قرار گرفتن روي لثه، روي پايه ايمپلنت سوار مي شود.
• All on 4
ايمپلنت 4 All on روشي مبتكارانه مخصوص افرادي است كه استخوان فك آنها فضا يا تراكم كافي براي كاشت بيش از 4 ايمپلنت را ندارد. در اين روش 4 ايمپلنت با زاويه هاي مشخص در 4 ناحيه از استخوان فك كه بيشترين تراكم و فضا را دارند كاشته مي شود تا پروتز دنداني روي آنها سوار شود.
• ميني ايمپلنت
ميني ايمپلنت از يك پايه تيتانيومي كه درون استخوان فك كاشته مي شود تشكيل شده كه انتهاي آن يك گوي كوچك و يك سوكت همراه با حلقه پلاستيكي قرار گرفته و وظيفه چسباندن دندان به پايه را برعهده دارد. چون تمام مراحل كاشت ميني ايمپلنت طي يك جلسه انجام مي گيرد به آن ايمپلنت يك روزه نيز گفته مي شود.
• ايمپلنت ديجيتال يا ايمپلنت فوري
ايمپلنت ديجيتال از مدل سازي كامپيوتر سه بعدي براي بررسي شرايط استخوان فك و موقعيت قرار گيري رشته هاي عصبي استفاده مي كند. دندانپزشك با داشتن اين اطلاعات معتبر مي‌تواند عمل كاشت ايمپلنت را با كمترين شكاف در فك طراحي كند. در اين روش كاشت ايمپلنت دندان پزشك پايه ايمپلنت، اباتمنت و تاج دندان مصنوعي موقت را در همان جلسه اول در دهان بيمار قرار مي دهد. بهبود لثه پس از كاشت ايمپلنت و سوار شدن تاج دندان مصنوعي موقتي بدون استفاده از هيلينگ كپ انجام مي گيرد. در اين روش نيازي به بخيه زدن و انتظار 4 تا ۶ ماهه براي قرار گرفتن تاج دندان روي ايمپلنت نمي باشد.
• ايمپلنت سنتي يا ايمپلنت استاندارد
روش سنتي كاشت ايمپلنت طي دو مرحله انجام مي گيرد كه بين هر مرحله سه تا شش ماه فاصله زماني وجود دارد. اين فاصله زماني با توجه به شرايط سلامتي و نحوه بهبود زخم بيمار ممكن است متغير باشد. ايمپلنت هايي كه از نوع اندو استيل هستند داراي تخلخل ها و منافذي در ساختار پايه خود مي باشند كه به استئوبلاست و بافتهاي مرتبط با آن اجازه مي‌دهند در اين منافذ رشد كنند. در اصطلاح ايمپلنتولوژي به اين فرايند استئواينتگريشن مي گويند.
جراحي هاي اصلاحي پيش از كاشت دندان
• پيوند استخوان يا اصلاح ريج (Ridge modification): در شرايطي كه استخوان فرد تحليل رفته باشد يا تراكم كافي نداشته باشد و يا ارتفاع آن براي كاشت پايه ايمپلنت مناسب نباشد؛ معمولا پيش از اقدام به كاشت ايمپلنت از پودر استخوان براي پيوند استخوان فك استفاده مي شود.
• ليفت سينوس (Sinus lift) : سينوس فك بالا ممكن است به استخوان فك بسيار نزديك باشد بنابراين ارتفاع استخوان فك براي كاشت پايه ايمپلنت كافي نيست. در اين شرايط جراح، پس از بلند كردن بافت لثه، يك حفره كوچك در استخوان ايجاد مي كند و غشاي بين سينوس در طرف ديگر حفره كه سينوس را از استخوان فك جدا كرده مشاهده مي شود. اين غشا توسط ابزار مخصوصي به عقب هل داده مي‌شود تا از استخوان فك فاصله بگيرد. سپس گرانولهاي ماده گرفت استخوان در اين فضاي خالي كه قبلا سينوس قرار داشت جا داده مي شوند.
• مراحل كاشت ايمپلنت
كاشت ايمپلنت توسط دندانپزشك در دو مرحله انجام مي گيرد:
1. كاشت پايه ايمپلنت داخل استخوان فك
2. نصب اباتمنت و تاج دندان مصنوعي روي پايه
زماني حدود 3 تا 6 ماه بين اين دو مرحله درنظر گرفته مي شود تا پايه ايمپلنت به استخوان فك جوش بخورد و توانايي حمايت كردن از تاج دندان مصنوعي را داشته باشد.
• تكنولوژي CAD/CAM
پروتكل CAD/CAM (كدكم) به منظور طراحي، ساخت و قرار گرفتن دقيق پروتزهاي دنداني روي پايه‌هاي ايمپلنت معرفي شد. تكنولوژي كدكم شامل سه مرحله مي شود: اسكنينگ، مدل سازي كاشت ايمپلنت با كمك كامپيوتر (كد CAD)، ساخت و طراحي پروتز دندان مصنوعي با كمك كامپيوتر (كم CAM) و پرينتر سه بعدي
• اندازه ايمپلنت
ايمپلنت هاي دنداني بسته به ضخامت پايه اي كه در لثه كاشته مي شود به سه نوع ميني ايمپلنت (حدود 1.8 تا 3.3 ميلي متر)، ميدي ايمپلنت(حدود 3.30 تا 4.30 ميلي متر) و ايمپلنت معمولي يا استاندارد (حدود 4.6 تا 6 ميلي متر) تقسيم مي شوند.
مزاياي كاشت ايمپلنت
• كمك به جويدن و هضم بهتر غذا
• جلوگيري از تحليل استخوان فك
• حفظ ساختار چهره
• احساس راحتي بيشتر
• ظاهر شبيه دندان طبيعي
• دوام و طول عمر طولاني
كانديد مناسب براي كاشت ايمپلنت
تمام افرادي كه از سلامتي عمومي كافي برخوردار باشند و بافت لثه و استخوان فك سالمي داشته باشند؛ مي توانند ايمپلنت دندان انجام دهد.
چه افرادي نمي توانند ايمپلنت دندان انجام دهند؟
افرادي كه در شرايط خاص زير باشند بهتر است تا برطرف شدن مشكلشان از كاشت ايمپلنت خودداري كنند:
• ديابت كنترل نشده
• بارداري
• سكته قلبي
• ضربان قلب نامنظم و غيرقابل كنتري
• پوكي استخوان
• بيماران تحت راديوتراپي به‌خصوص در ناحيه فك و صورت
• شيمي‌درماني و پرتودرماني
• مصرف طولاني مدت بيس فسفونات
• بيماري در سيستم ايمني بدن مانند لوسمي
• كشيدن سيگار و قليان
محدوديت سني براي كاشت ايمپلنت
معمولاً ايمپلنت دندان روي افراد كوچكتر از ۱۸ سال انجام نمي شود و دندانپزشك توصيه مي كند كه فرد تا پايان رشد كامل فك خود منتظر بماند. همچنين حداكثر سن نيز براي ايمپلنت مطرح نيست به طوريكه بسياري از سالمندان تصميم ميگيرند كه به جاي دندان هاي مصنوعي دردسر ساز به كاشت ايمپلنت يا اوردنچر روي آورند كه ميزان موفقيت آن نيز بيش از ۹۵ درصد است.
مدت زمان ريكاوري پس از كاشت ايمپلنت
به طور متوسط درمان و ريكاوري در ايمپلنت معمولي بين 3 تا 6 ماه پس از كاشت پايه و حدود 3 ماه پس از قرار دادن اباتمنت است كه بيمار را 9 ماه درگير مي كند. درصورتيكه مدت زمان درمان و ريكاوري در ميني ايمپلنت به حدود 1 تا 3 ماه كاهش مي يابد.
درصد موفقيت كاشت ايمپلنت
طبق آمارهاي به دست آمده نرخ موفقيت ايمپلنت هاي دنداني در طي ده سال حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد است. هر چند كه اين روش درماني كاملا توسط دندانپزشكان و جامعه دندانپزشكي مورد تاييد قرار گرفته است اما مانند هر عمل جراحي ديگري كاشت ايمپلنت نيز مي تواند با مشكلات متعددي روبرو شود.
دوام و طول عمر كاشت ايمپلنت
كاشت دندان يك روش دائمي براي جايگزين كردن دندان طبيعي است. به طور كلي تاج دندان سراميكي بيش از ۱۵ سال و ايمپلنت دندان نيز بيش از ۲۵ سال با همان كيفيت اوليه در فك بيمار پايدار مي ماند.
مقايسه روش بريج و ايمپلنت دندان
در روش بريج جاي خالي دندان با تاج دندان مصنوعي كه از دندانهاي كناري به عنوان پايه استفاده مي كند؛ پر مي شود. اما در روش كاشت ايمپلنت، پايه درون استخوان فك كاشته شده و علاوه بر حفظ سلامت استخوان و لثه آسيبي به دندانهاي كناري وارد نمي كند.
مقايسه اوردنچر و دندان مصنوعي
اصلي ترين تفاوت اوردنچر با دندان هاي مصنوعي سنتي اين است كه اوردنچر توسط پايه هاي ايمپلنت دندان در دهان ثابت مي ماند و جابجايي ناخواسته اي هنگام غذا خوردن يا صحبت كردن ندارد. در صورتي كه دندان مصنوعي سنتي فقط روي بافت لثه قرار مي گيرد و ثبات زيادي ندارد.
مقايسه روش ايمپلنت و ارتودنسي
به طور معمول درمان ارتودنسي شامل براكت هايي است كه روي دندان قرار مي گيرند و درمان آن پيش از كاشت ايمپلنت تكميل مي شود. به اين ترتيب پس از انجام ارتودنسي فضاي كافي براي كاشت ايمپلنت ايجاد مي شود. اما گاهي اوقات، ايمپلنت هاي دنداني پيش از براكت‌ها كاشت شده اند و ارتودنتيست از آنها به عنوان لنگرگاه (anchor point) براي براكت ها استفاده مي كند.
معايب ايمپلنت
• هزينه بالا
• نياز به انجام عمل جراحي متعدد
• خطرات و عوارض جانبي ناشي از انجام عمل جراحي
• درد و احساس ناراحتي
• كبودي اطراف ناحيه عمل شده
• تورم صورت و لثه
• خونريزي خفيف پس از عمل جراحي
• زمان بهبودي طولاني مدت
• عدم موفقيت كاشت دندان
• پس زدن ايمپلنت
• نياز به تعويض تاج دندان ايمپلنت
• عدم پوشش بيمه درماني
• نياز به مراجعه به پزشكان متعدد با تخصص هاي مختلف
• بوي بد دهان
• عفونت در محل كاشت ايمپلنت
• ميكرو جابجايي ايمپلنت
• واكنش هاي آلرژيك
تيم پزشكي متخصص در كاشت ايمپلنت
براي انجام عمل ليفت سينوس و پيوند استخوان بايد به متخصص فك و دهان يا پريودنتيست مراجعه كرد درصورتيكه عمل كاشت ايمپلنت توسط ايمپلنتولوژيست انجام مي گيرد. ساخت پروتز دندان مصنوعي در لابراتوار نيز توسط پروتودنتيست انجام مي گيرد.
معروفترين برندهاي ايمپلنت دندان
مهمترين و با كيفيت ترين شركت هاي توليد كننده ايمپلنت هاي دنداني را به ترتيب زير برشمرد:
• Straumann
• Nobel Biocare) Danaher)
• Dentsply Sirona) Previously Astra Tech)
• Zimmer Biomet
• BioHorizons
عوارض جانبي كاشت ايمپلنت نامرغوب
با كاشت ايمپلنت نامرغوب يا غيراستاندارد، پس از مدت كوتاهي نشانه هايي مانند بي حسي يا خارش در ناحيه زبان، لب ها يا لثه كه نشاندهنده پس زدن پايه ايمپلنت است در فك مشاهده مي شود. از ديگر عوارض بلند مدت نيز مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1. درد و احساس ناراحتي شديد
2. مشكل هنگام خوردن و جويدن
3. واكنش آلرژيك بدن به پايه ايمپلنت
4. التهاب لثه ها
5. لق شدن ايمپلنت
6. استاندارد نبودن ابعاد پايه ايمپلنت
جايگزين كردن ايمپلنت دندان پس از عدم موفقيت
دندان پزشك پس از خارج كردن ايمپلنت لق شده كه مشكلات متعددي را براي بيمار ايجاد كرده ابتدا عوارض جانبي ناشي از آن مانند ايجاد عفونت يا تحليل لثه را با روش‌هاي مختلف درمان كرده و سپس اقدام به كاشت مجدد ايمپلنت هاي دنداني مرغوب و استاندارد مي نمايد.
مهمترين دلايل شكست درمان كاشت ايمپلنت
به طور كلي ريسك فاكتورهاي كوتاه مدت كه موجب شكست سريع روش كاشت ايمپلنت مي شوند از جمله سيگار كشيدن، مصرف داروهاي خاص، خون رساني ناكافي به استخوان و بافت لثه اطراف ايمپلنت، عدم رعايت بهداشت دهان و دندان و همچنين عجله كردن در انجام مراحل كاشت ايمپلنت و سوار كردن پروتز دندان مصنوعي مي توانند از دلايل شكست كوتاه مدت اين روش باشند. ريسك فاكتورهاي بلند مدت نيز شامل عفونت هاي باكتريايي، نحوه برنامه ريزي نادرست كاشت ايمپلنت، عدم رعايت بهداشت دهان و دندان مي شود.
تاريخچه ايمپلنت
در گذشته هاي دور، حدود 2000 سال قبل از ميلاد، نسخه هاي اوليه ايمپلنت دنداني در تمدن چين باستان مورد استفاده قرار مي گرفت. در آن زمان از ميخچه هاي درست شده از بامبو به عنوان جايگزيني براي دندان ها استفاده مي شد.
ايمپلنت دنداني به تمدن ماياها در سال 600 ميلادي نيز بر مي گردد. آثار باستاني مصري ها و سليتك ها نيز نشان از استفاده از فلزات گرانبها، عاج و حتي دندان انسان هاي ديگر براي كاشت ايمپلنت دارند.
در قرن هجدهم ميلادي، تعدادي از پژوهشگران شروع به انجام آزمايشاتي براي ساخت ايمپلنت هاي دنداني با استفاده از طلا و آلياژ كردند، اما اين آزمايش ها خيلي موفق نبودند. در سال 1886، يك پزشك، از يك تاج چيني سوارشده روي يك ديسك پلاتيني به عنوان ايمپلنت استفاده كرد كه آن هم در طولاني مدت نتايج مثبتي در بر نداشت.
در سال 1952، يك جراح ارتوپدي سوئدي به نام Per-Ingvar Brånemark متوجه خواص مورد نياز براي جوش خوردن موفقيت آميز ايمپلنت شد.اولين عمل كاشت ايمپلنت دنداني از جنس تيتانيوم، توسط برين مارك روي يك فرد داوطلب در سال 1965 انجام شد. برين مارك سرانجام در سال 1981 پس از سي سال تحقيق دقيق و مطالعات انساني يافته هاي خود را منتشر كرد و ايمپلنت هاي مدرني كه امروزه مي شناسيم؛ ساخته شدند.